Το αντιεμβολιαστικό κίνημα καταρρίπτει το «τείχος» προστασίας

«Τελικά παιδί μου τι συμβαίνει με τα εμβόλια; Κάνουν καλό ή χειρότερο κακό όπως ακούγεται;», άκουσα τη μητέρα μου να με ρωτάει στο τηλέφωνο. Ακολούθησε σιωπή… «Πιστεύω πως είναι απαραίτητα μαμά, αλλά δεν έχω αρκετά επιχειρήματα για να σε πείσω». Κάπως έτσι άρχισε η αναζήτηση περί του αντιεμβολιαστικού κινήματος. Ο δρόμος προς τη γνώση, η συλλογή επιστημονικών τεκμηρίων και η προσπάθεια απλούστευσης των εννοιών (προκειμένου να είναι κατανοητό από τους μη βιολόγους γονείς μου), πιθανά να βοηθήσει κι εσένα Αναγνώστη, ώστε να θέσεις ευκολότερα ένα τόσο επίκαιρο θέμα στην τάξη σου. Όλα όσα θα αναφερθούν, θα ήταν ωφέλιμο να τα θίξεις στους μαθητές σου (της β΄ και γ΄ γυμνασίου) στο μάθημα της Βιολογίας, και συγκεκριμένα στο υποκεφάλαιο 4.3 «Αμυντικοί μηχανισμοί του ανθρώπινου οργανισμού», όπου στο σχολικό εγχειρίδιο περιγράφεται το ζήτημα του εμβολιασμού. Γιατί να ασχοληθούν οι μαθητές σου (και εσύ) με το αντιεμβολιαστικό κίνημα; Την απάντηση θα τη βρεις αν λάβεις υπόψη σου τη βασική διδακτική αρχή της επικαιρότητας! Όταν η νέα γνώση συνδέεται με επίκαιρα γεγονότα, γεγονότα της καθημερινότητας των μαθητών, τότε η μάθηση είναι αποτελεσματικότερη.

 Ας πάμε μαζί να δούμε τα σημαντικότερα γεγονότα της ιστορίας των εμβολίων. Το πρώτο εμβόλιο που αναφέρεται στην ιστορία της Ιατρικής είναι το εμβόλιο εναντίον της ευλογιάς και η πρώτη προσπάθεια εμβολιασμού πραγματοποιήθηκε από τον Jenner το 1976. Ο Jenner παρατήρησε ότι οι γυναίκες που άρμεγαν αγελάδες παρουσίαζαν φλύκταινες στα χέρια τους, και δεν  νοσούσαν από την ευλογιά. Χρησιμοποιώντας το υγρό αυτό από τις φλύκταινες, εμβολίασε  ένα οκτάχρονο αγόρι, τον James Phipps. Ο μικρός James όταν ήρθε σε επαφή με άτομα που έπασχαν από ευλογιά, δε νόσησε (Περσιάνης, 2011). Το πρώτο εμβόλιο ήταν πια γεγονός. Η διάδοση του εμβολιασμού ξεκίνησε στις αρχές του 1880, μετά την παρουσίαση του άρθρου του Jenner στη Βασιλική Εταιρεία του Λονδίνου, το 1976 (Wolfe and Sharp, 2002). Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι η λέξη vaccine προέρχεται από την λατινική λέξη vacca (που σημαίνει αγελάδα), την οποία αργότερα ο Pasteur χρησιμοποίησε για όλα τα εμβόλια (Wolfe and Sharp, 2002).

1853, χρονιά ορόσημο για τον εμβολιασμό, αφού ψηφίζεται ο πρώτος νόμος για υποχρεωτικό εμβολιασμό των πολιτών. Το 1867, ένας νέος νόμος επεκτείνει την απαίτηση υποχρεωτικού εμβολιασμού, έως την ηλικία των 14 ετών. Μαζί με τη θέσπιση νόμων για υποχρεωτικό εμβολιασμό, κάνουν την εμφάνιση τους και τα αντιεμβολιαστικά κινήματα (Wolfe and Sharp, 2002). Μεγάλος αριθμός φυλλαδίων, βιβλίων και περιοδικών εμφανίστηκε τη δεκαετία 1870-1880. Χαρακτηριστικό αντιεμβολιαστικό  καρτούν είναι αυτό που δημοσιεύθηκε το 1802, από το Βρετανό σατιρικό James Gillray, ο οποίος απεικονίζει σε καρικατούρα μια σκηνή με την ευλογιά και τον εμβολιασμό, δείχνοντας ότι το εμβόλιο που χορηγείται στις φοβισμένες νεαρές γυναίκες, έχει ως αποτέλεσμα να προκύπτουν «αγελάδες» σε διάφορα μέρη του σώματός (Dube et al, 2015).

Σατιρικό καρτούν του αντιεμβολιαστικού κινήματος Πηγή (https://myclinicalpharmacist.files.wordpress.com/2014/10/1024px-the_cow_pock.jpg)

Από τότε έως σήμερα, τα αντιεμβολιαστικά κινήματα και οι δραστηριότητες τους συνεχίζουν να υπάρχουν, χωρίς σημαντικές διαφοροποιήσεις. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια τα κινήματα αυτά αναζωπυρώθηκαν, λόγω της λαθεμένης συσχέτισης του εμβολίου του κοκκύτη και του αυτισμού σε μια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο GOSH (Great Ormond Street Hospital), στην οποία υποστηρίζεται ότι 36 παιδιά υπέστησαν σοβαρές νευρολογικές παθήσεις, ύστερα από ανοσοποίηση με DTP, την οποία όμως η επιστημονική κοινότητα απέσυρε. Στις ΗΠΑ, η αναζωπύρωση των αντιεμβολιαστικών κινημάτων αρχίζει μετά το βραβείο Emmy, που κέρδισε το 1982 το ντοκιμαντέρ με τίτλο «DPT vaccine roulette», που ισχυρίστηκε ότι συστατικό του κοκκύτη προκαλούσε εγκεφαλική βλάβη, επιληπτικές κρίσεις και νοητική υστέρηση (Dube et al., 2015).

Αντιεμβολιαστικά κινήματα εμφανίστηκαν από τη πρώτη στιγμή θέσπισης νόμων για υποχρεωτικό εμβολιασμό, και συνεχίζουν να υπάρχουν και σήμερα, με τα ίδια σχεδόν επιχειρήματα. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρουν ότι τα εμβόλια δημιουργήθηκαν με μοναδικό σκοπό το κέρδος των φαρμακευτικών εταιριών, αφού δεν φαίνεται να έχουν κάποια αξία για την υγεία του ανθρώπου. Το επιχείρημα αυτό είναι επιστημονικά ασύστατο καθώς η ευρεία χρήση των εμβολίων τις τελευταίες δεκαετίες, έχει μειώσει και σε ορισμένες περιπτώσεις εξαλείψει τον κίνδυνο ενός λοιμώδους νοσήματος , με αποτέλεσμα η αντίληψη του κοινού για την αξία των εμβολίων να μειώνεται, αφού αντιλαμβάνονται ελάχιστη ή καμία αξία του εμβολίου έναντι του λοιμώδους νοσήματος. Αυτό όμως αποδεικνύει τη μεγάλη αξία των εμβολίων, και όχι το αντίθετο. Οι αντιεμβολιαστές υποστηρίζουν ότι η ψήφιση νόμων για υποχρεωτικό εμβολιασμό παραβιάζει το ατομικό δικαίωμα της ελευθερίας.  Έρευνες έχουν δείξει ότι η στάση τους αυτή υποκινείται από τη γενικότερη τάση αμφισβήτησης του κρατικού μηχανισμού, όπως φάνηκε και από μελέτη σε Αμερικανούς, οι οποίοι επειδή βλέπουν την κυβέρνησή τους με δυσπιστία, συχνά ανησυχούν και αμφισβητούν τις «κυβερνητικές» συστάσεις σχετικά με τη χρήση των εμβολίων, και τις κυβερνητικές διαβεβαιώσεις σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων. Το τρίτο επιχείρημα τους είναι ο μεγάλος κατάλογος παρενεργειών των εμβολίων. Αν λάβουμε, όμως, υπόψιν μας ότι οι περισσότερες από τις παρενέργειες που αναγράφονται είναι μη σοβαρές και εύκολα αντιμετωπίσιμες (σχετικά με τη παθολογία που θα προκληθεί από το λοιμώδες νόσημα), καθώς και ότι η συχνότητα εμφάνισης των παρενεργειών, ιδιαίτερα των σοβαρότερων, εμφανίζεται σε πολύ χαμηλή συχνότητα, καταρρίπτονται όλα τα επιχειρήματα των αντιεμβολιαστών (Poland and Jacobson, 2001).

Πέρα από τις ομοιότητες, τα σύγχρονα αντιεμβολιαστικά κινήματα εμφανίζουν και διαφορές σε σχέση με τους προκατόχους τους, όπως η πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια επιρροής τους. Μια απλή αναζήτηση στο Google μας δείχνει πως υπάρχουν τουλάχιστον 300 δικτυακοί τόποι αντιεμβολιαστικών κινημάτων. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, όπου οι πληροφορίες, είτε είναι ακριβείς είτε είναι ανακριβείς, είναι ευρέως διαθέσιμες, χρησιμοποιούνται, και κοινοποιούνται σε όλο τον κόσμο μέσω του διαδικτύου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το 2012, καταγράφηκαν 2,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι να έχουν πρόσβαση στο Ίντερνετ (Dube et al., 2015). Το ζήτημα στις μέρες μας, λοιπόν, έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις λόγω του «ιού» της παραπληροφόρησης. Βρίσκονται σε θέση τα εμβόλια να εξαλείψουν τον «ιό» της παραπληροφόρησης;

Για να αντιμετωπίσουμε την επιδημία των αντιεμβολιαστικών κινημάτων απαιτείται η λήψη δράσεων τόσο σε κοινωνικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Σε κοινωνικό επίπεδο δεσπόζουσα θέση κατέχει ο ρόλος της κυβέρνησης η οποία αντί να επιβάλλει αναγκαστικά με νόμους τον εμβολιασμό, οφείλει να ενημερώσει, διοργανώνοντας εκδηλώσεις ενημέρωσης των πολιτών από ειδικούς στο χώρο της υγείας, ακόμη και να παρέχει κίνητρα για τον εμβολιασμό (Poland and Jacobson, 2001). Επίσης οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διδάξουν και να καλλιεργήσουν στα παιδιά (εντός της εννιάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης) την κριτική σκέψη, προκειμένου ο καθένας από εμάς να μπορεί να διακρίνει πότε ένα επιχείρημα είναι ασύστατο, και να ξεχωρίζει τα επιστημονικά επιχειρήματα από τις πεποιθήσεις.

Κι ένα κουίζ που ελπίζω να σου φανεί χρήσιμο!

Βιβλιογραφία

Dube E., Vivion M., MacDonald N., (2015), Vaccine hesitancy, vaccine refusal and the anti-vaccine movement: influence, impact and implications, Expert Rev. Vaccines, 14 (1)

Goldsby R., Kindt T., Osborne B., Kuby J., Ανοσολογία, (2007), Eλληνική έκδοση

Poland G. and Jacobson R., (2001), Vaccine hesitancy, vaccine refusal and the anti-vaccine movement: influence, impact and implications, 19 (17)

Wolfe R. and Sharp L., (2002), Anti-vaccinationists past and present, BMJ, 325 (7361)

Περσιάνης Ν., (2011), Σύντομη ιστορία των εμβολίων 1796-2011

 

4 comments

    1. Ευχαριστώ πάρα πολύ Κατερίνα (αλλά ΣΙΓΟΥΡΑ εσύ θα τα έλεγες πολύ πιο ωραία σε μια παρουσίαση).

Γράψτε απάντηση στο tsiki Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *